Nafaka Yükümlülüğünün İhlali (Nafakanın Ödenmemesi) Suçu

Nafaka ve Nafaka Yükümlülüğü

Her ne kadar Nafaka denilince, boşanma davasında eşlerden birisinin, diğer eş veya çocuklar için ödemesi gereken parasal katkı akla gelse de; nafaka kavramı bir üst kavram olup, sadece bunlardan ibaret değildir.

Nafaka kelime anlamı itibariyle geçimlik demektir. Yani nafaka alacaklısının geçimi (iaşe, bakım ve eğitim giderleri vs.) için gerekli giderleri ifade eder.

Hukuksal Anlamda nafaka ise, mahkemece nafaka yükümlüsü olarak belirlenen kişi ya da kişilerce, kanunda öngörülen koşulların oluşması halinde ödenmesi gereken miktarı ve koşulları hakim tarafından belirlenen parasal katkıyı ifade eder.

Nafaka konusunda detaylı yazımızı incelemek için Nafaka Nedir? Başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Çok sık şekilde tarafıma yöneltilen sorulardan bir tanesi nafakanın ödenmemesi halinde ne yapılacağı şeklindedir.

Bu yazımızda nafakanın ödenmemesi halinde olasılıklara göre bir yol haritası çizerek süreci izah etmeye çalışacağım.  Ancak öncelikle nafaka türleri konusunda kısa bir hatırlatmada bulunmakta fayda görüyorum.

Türk Medeni Kanunu’muzda Nafaka Türleri

1. Tedbir nafakası,
2. İştirak Nafakası,
3. Yoksulluk Nafakası
4. Yardım Nafakası

Olmak üzere dört tür olarak düzenlenmiştir.

Sitemizde, tedbir nafakası, iştirak nafakası, yoksulluk nafakası ve yardım nafakası konusunda detaylı yazılarımıza ulaşabilirsiniz.

Yine nafaka alabilmek için bir mahkeme kararına ihtiyaç duyulduğunu da hatırlatmak isteriz. Mahkemece nafaka ara karar ya da nihai karar ile hükmedilecektir.

Nafaka Yükümlüsü: mahkeme kararında nafakayı ödemekle yükümlü tutulan kişiyi ifade eder.

Nafaka Alacaklısı: Mahkemece lehine nafaka verilmesine karar verilen kişidir. Çocuklar için tedbir ve iştirak nafakasına hükmedilirken genel itibariyle “çocuk için” veya “çocuklar yararına kullanılmak üzere” şeklinde belirtilerek nafaka yükümlüsü tarafından velayet hakkına sahip eşe ödenmesine karar verilir.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Davası (Şikayeti) Nedir?

Yukarıda da belirttiğimiz üzere Tedbir nafakası, Yardım Nafakası, İştirak Nafakası, Yoksulluk Nafakası olmak üzere dört çeşit nafaka türü bulunmaktadır.

Mahkemece verilen nafaka kararlarında bir yanda nafaka yükümlüsü bir yanda da nafaka alacaklısı bulunmaktadır.

İşte nafaka yükümlüsünün, icraya konu edilmiş bulunan bir nafaka kararına dayalı nafakayı ödememesi halinde nafaka yükümlülüğünün ihlali (Nafakaya İlişkin Kararlara Uymamak) söz konusu olur.

Örneğin mahkemece verilen bir nafaka kararını, nafaka alacaklısı kişi tarafından icra takibine konu edildiğinde, icraya konulan bu nafakayı ödemeyen borçlu (nafaka yükümlüsü) nafaka yükümlülüğünü ihlal etmiş olur.

İşte nafaka yükümlüsünün, nafakayı ödeyinceye kadar 3 ay hapis yaptırımı ile zorlanması için açılan davaya nafaka yükümlülüğünün ihlali davası (şikayeti) denilir.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Yasal Mevzuat:

Nafaka yükümlülüğü her ne kadar Aile Hukukuna ilişkin bir husus ise de; bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde yaptırımı İcra ve İflas Kanunu‘nda düzenlenmiştir.

2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’n 344. maddesinde:

Nafakaya ilişkin kararlara uymayanların cezası
Madde 344 – 
Nafakaya ilişkin kararların gereğini yerine getirmeyen borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra kararın gereği yerine getirilirse, borçlu tahliye edilir.
Borçlunun, nafakanın kaldırılması veya azaltılması talebiyle dava açmış olması halinde, ileri sürdüğü sebepler göz önünde bulundurularak, tazyik hapsinin uygulanması bu davanın sonuna bırakılabilir.

şeklinde düzenlenmiştir.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Davasında Görevli Mahkeme :

2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu 346. maddesinde, Nafaka Yükümlülüğünün İhlali (Nafakaya İlişkin Kararlara Uymamak) şikayetine (davasına) bakmakla görevli mahkeme İcra Mahkemesidir.

İcra (Ceza) Mahkemesi bu davaya bakarak, yargılamayı yapmak ve karara bağlamakla görevlidir.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Davasında Yetkili Mahkeme:

Nafakaya ilişkin Kararlara Uymamak (Nafaka Yükümlülüğünün İhlali) şikayetinde yetkili mahkeme İcra Takibinin yapıldığı yer mahkemesi olacaktır. Bu husus İcra ve İflas Kanunu 348. maddesinde düzenlenmiştir.

Örneğin, İstanbul 12. Aile Mahkemesince verilen bir nafakaya ilişkin karar Bursa ilinde icra takibine konulur ise Nafakanın ödenmemesi halinde Bursa İcra (Ceza) Mahkemesine şikayet (dava) yoluna gidilir.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Davasında Şikayetçi :

Nafaka yükümlülüğünün ihlali (Nafakaya İlişkin Kararlara Uymamak) davasında şikayetçi, nafaka alacaklısıdır. Nafaka alacaklısı, mahkemece lehine nafaka hükmedilen kişidir. Başka bir deyişle İcra takibinde alacaklı görünen kişidir.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Davasında Sanık :

Nafakaya ilişkin kararlara uymamak davasında sanık, nafaka yükümlüsüdür. Mahkemece nafaka ödemekle yükümlü tutulan kişidir. Bir başka ifadeyle İcra takibindeki borçludur.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Suçunda Dava Zamanaşımı :

Nafaka Yükümlülüğünün ihlali konusunda yasada açık bir dava zamanaşımı süresi bulunmamaktadır.

İcra ve İflas Kanunu 347. maddesinde “Bu Bapta yer alan fiillerden dolayı şikâyet hakkı, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren üç ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıl geçmekle düşer.” hükmü yer almaktadır.

Şu halde Nafakaya ilişkin Kararlara uymama şikayetinde zamanaşımı süresi 3 aydır.

Peki bu ne anlama gelir?

Siz en fazla 3 aylık nafakanızın ödenmemesi nedeniyle şikayetçi olabilirsiniz. Diyelim ki, Ocak ayında icra takibi ile nafaka alacağınızı talep ettiniz. Temmuz ayı dolmasına rağmen hiçbir ödeme yapılmadı. Bu takdirde şikayetinizde Ocak ayından itibaren değil sadece Mayıs, Haziran ve Temmuz ayının nafakalarının ödenmediğinden bahisle şikayetçi olabilirsiniz. Şubat ayı ya da Mart ayı nafakası ödenmediğinden şikayetçi olamazsınız. Çünkü bu aylara ilişkin zamanaşımı süresi dolmuş bulunmaktadır.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Davasında Ceza Zamanaşımı Süresi :

Ceza Zamanaşımı süresi kararın kesinleşmesinden itibaren belirli bir süre geçtikten sonra artık cezanın tatbik edilemeyeceği anlamına gelir.

İcra ve İflas Kanunu 354. maddesinin ikinci fıkrasına göre hapsen tazyik kararlarının kesinleşmesinden itibaren iki yıl geçmekle ceza zamanaşımına uğrar.

Örneğin borçlu aleyhine nafakayı ödemediği için İcra (Ceza) Mahkemesince 3 aya kadar hapsen tazyikine ilişkin karar verilmiş ve kesinleşmiş olsun. Ancak bir türlü sanığa ulaşılamadığı için kararın kesinleşmesinden itibaren iki yıl süre geçtiğini düşünelim. İki yıllık süre geçtikten sonra ceza zamanaşımı uyarınca artık sanığın hapsen tazyik kararı infaz edilemeyecektir.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali (Nafakaya İlişkin Kararlara Uymamak) Suçunun Unsurları:

Nafaka yükümlülüğünün ihlali suçunun oluşması için gereken koşulları sıralayacak olursak;

• Öncelikle ara karar ya da mahkeme ilamına dayanan bir nafakaya hükmedilmelidir.
• Ödenmeyen(aylık) nafaka borcuna ilişkin icra takibi başlatılmalıdır.
• Ödeme emri borçlu tarafından tebellüğ edilmelidir.(Borçluya ödeme emri tebliğ edilmiş olmalıdır.)
• Ödeme emrini tebliğ alan borçlu, buna rağmen ödeme yapmamalıdır. (nafaka borcunu yerine getirmemeli)
• En az 1 aylık nafaka borcu birikmelidir.
• Ödenmeyen nafaka alacağı “aylık nafaka” şeklinde olmalıdır. (birikmiş nafaka alacağı bu kapsamda değerlendirilmez)

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Davası (Şikayeti) Nasıl Açılır?

Nafakaya İlişkin Kararlara Uymamak Nedeniyle Şikayetçi olmak için İcra (Ceza) Mahkemesine şikayet dilekçesi ile başvurulmalıdır.

Nafaka alacaklısı, icra takibine konu nafakanın borçlu tarafından ödenmemesi üzerine;

• İcra takibinin yapıldığı İcra (Ceza) Mahkemesine verilecek dilekçe ile
• Mahkemece ara karar yada nihai karar ile nafakaya hükmedildiğini,
• Nafaka yükümlüsü sanık hakkında icra takibi yapıldığını,
• Ödeme emrinin borçluya (sanığa) tebliğ edildiğini,
• Ancak sanığın bu nafaka borcunu ödemediğini,
• Sanıktan şikayetçi olduğunu ve,
• Sanığın 3 aya kadar hapsen tazyik cezası ile cezalandırılmasını talep etmelidir.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlalinde Yargılama Nasıl Yapılır?

Nafakaya İlişkin Kararlara Uymamak Suçundan dolayı şikayet dilekçesini alan İcra (Ceza) Mahkemesi hem şikayetçiye hem de sanığa meşruhatlı (Uyarı içeren) tebligat gönderir.

Tebligatta “Tayin olunan gün ve saatte icra mahkemesinin huzuruna gelmeye veya vekil göndermeye mecbur oldukları” belirtilir.

Sanık eğer başka bir yerde ikamet ediyor ise istinabe (Talimat) yoluyla sorguya çekilir. Örneğin, Ankara İcra Ceza Mahkemesi’nce, Diyarbakır ilinde ikamet eden sanığın sorgusunun yapılması için Diyarbakır İcra (Ceza) Mahkemesi’ne talimat yazılır. Talimatta sanığın celp edilerek sorgusunun yapılması istenir. Diyarbakır İcra (Ceza) Mahkemesi’nce sanığın savunmasının alınması için talimat duruşma günü belirlenerek sanığın duruşmada hazır edilmesi için çağrı kağıdı gönderilir.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Davasında Sanık Duruşmaya Gelmezse Ne Olur?

Sanık duruşmaya gelmez ve kendisini bir vekil ile temsil ettirmez ise yokluğunda yargılama yapılır ve karara bağlanır.

Sanığın duruşmaya bizzat gelmesi kural olarak gerekmemektedir. Kendisini bir vekil ile temsil ettirmesi mümkündür. İcra-iflas Suçları bakımından böyle bir özellik bulunmaktadır. Kendisini vekil ile temsil eden sanığın duruşmaya gelmesi zorunlu değildir.

Ancak Hakim özellikle sanığın duruşmada hazır bulunmasına karar verebilir. Bu durumda sanığın bizzat duruşmaya gelmesi zorunludur.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Davasında Şikayetçi Duruşmaya Gelmezse Ne Olur?

Şikayetçiye duruşma gün ve saatini bildirir bir çağrı kağıdı gönderilir. Belirlenen bu duruşma gün ve saatinde duruşma salonunda hazır bulunmayan, geçerli bir mazeret bildirmeyen ve kendisini bir vekil ile temsil etmeyen şikayetçinin şikayet hakkı düşer.

Bu durumda sanık hakkındaki dava düşmüş olacaktır.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Davasında Şikayetçi, Şikayetinden Vazgeçerse Ne Olur?

Şikayetçinin duruşmada ya da yargılamanın herhangi bir evresinde,  kararın kesinleşmesinden sonra hatta sanığın hapsen tazyik kararının infazına başlandıktan sonra bile, şikayetinden vazgeçmesi mümkündür.

Karar verilinceye kadar şikayetçi şikayetinden vazgeçerse İcra Ceza Mahkemesi sanık hakkında düşme kararı verecektir. Sanık hakkındaki dava düşmüş olacaktır.

Kararın kesinleşmesinden sonra sanık şikayetinden vazgeçerse bu takdirde mahkemece “Ek Karar” verilmek suretiyle düşme kararı verilecektir. Sanık bu arada cezaevine alınmış ise bu takdirde sanığın derhal tahliyesine karar verilir.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Davasında Sanık Nafaka Borcunu Öderse Ne Olur?

Nafakaya İlişkin Kararlara Uymamak Suçu, sanığın nafaka borcunu ödemesi için zorlanması için düzenlenmiştir.

Dolayısıyla sanık yargılamanın herhangi bir evresinde,  kararın kesinleşmesinden hatta sanığın hapsen tazyik kararının infazına başlandıktan sonra bile, nafaka borcunu ödemesi halinde sanık hakkında düşme kararı verilecektir.

Sanık tarafından, hakkındaki davada karar verilinceye kadar nafaka borcunun ödenmesi halinde İcra Ceza Mahkemesi sanık hakkında düşme kararı verecektir. Sanık hakkındaki dava düşmüş olacaktır.

Kararın kesinleşmesinden sonra nafaka borcu ödenir ise bu takdirde mahkemece “Ek Karar” verilmek suretiyle düşme kararı verilecektir. Sanık bu arada cezaevine alınmış ise bu takdirde sanığın derhal tahliyesine karar verilir.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali (Nafakaya İlişkin Kararlara Uymamak) Suçunun ve Hapsen Tazyik Kararının Özellikleri Nelerdir?

Nafakaya İlişkin Kararlara Uymamak Suçu, Ceza Hukuku bağlamında bir suç olmayıp bir “İcra-İflas Suçu” dur.

İcra İflas Suçlarının, Ceza hukuku bağlamındaki suçlardan farkları bulunmaktadır. Dolayısıyla Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Suçu sonucunda verilecek Hapsen Tazyik Kararının ayırt edici özelliklerini aşağıda sıralayalım.

• Hapsen Tazyik Kararları Adli Sicile İşlemez.
• Hapsen Tazyik Kararları Seçenek Yaptırımlara Çevrilemez.
• Hapsen Tazyik kararlarının infazı sonraya bırakılamaz.
• Hapsen Tazyik Kararları Şikayetten Vazgeçme Ya da Borcun Ödenmesi Halinde Düşer.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali (Nafakaya İlişkin Kararlara Uymamak) Suçuna İlişkin Sık Sorulan Sorular.

Nafaka Ödenmezse Ne Olur?

Mahkemece ara karar ya da nihai karar ile hükmedilen nafaka ödenmemesi halinde, icra takibine konu edilir. Yani nafaka alacaklısının nafakaya ilişkin mahkeme kararının yerine getirilmesi için icra dairesinde icra takibi başlatması gerekir.

İcra Takibine Rağmen Nafaka Ödenmezse Ne Olur?

Nafakaya ilişkin mahkeme kararı ile ilgili İcra Dairesinde İcra takibi başlattığınızda, İcra Dairesi borçluya bir ödeme emri gönderecektir. İşte bu ödeme emrinin borçluya tebliğ edildiği tarihten itibaren 1 ay geçmesine rağmen nafaka ödenmiyor ise bu takdirde Nafaka Yükümlülüğünün İhlali (Nafakaya İlişkin Kararlara Uymamak) Suçundan dolayı dava açmalısınız.

Nafaka Kaç Ay Ödenmezse Dava Açılır?

Ödeme emrinin tebliğinden itibaren bir ay geçmesi üzerine Nafaka Yükümlülüğünün ihlali davası açabilirsiniz.

Çocuğa Nafaka Ödenmezse Ne Olur?

Çocuk için mahkemece tedbir ya da iştirak nafakasına hükmedilir, bu karar icra takibine konu edilir de borçlu ödeme emrini tebliğ ettikten sonra bir ay geçmesine rağmen nafakayı ödemez ise bu takdirde 3 aya kadar hapsen tazyiki için dava açılabilir.

Nafaka Ödenmez İse Nereye Şikayet Edilir?

İcra takibine konu edilmiş bir nafaka borcu ödenmez ise, icra takibinin bulunduğu yerdeki İcra (Ceza) Mahkemesine Nafakaya ilişkin Kararlara Uymamak (Nafaka Yükümlülüğünün İhlali) Suçundan şikayet yoluyla dava açılabilir.

Nafaka Ödenmezse Cezası Ne Olur?

Nafakaya İlişkin Kararlara Uymamak (Nafakayı ödememek) suçunun cezası 3 (üç) aya kadar tazyik (zorlama) hapsidir.

Birikmiş Nafaka Ödenmezse Ne Olur?

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali nedeniyle 3 aya kadar hapsen tazyik cezası sadece aylık nafakalar açısından geçerlidir. Birikmiş nafaka ödenmezse hapsen tazyik kararı verilemez. Birikmiş nafakayı tahsil etmek için İcra ve İflas Kanunu'nda yer alan işlemlere müracaat edilir. (Haciz, Satış vs....)

Nafaka Kaç Ay Ödenmezse İcraya Verilir?

Nafakaya ilişkin mahkeme kararının icraya verilmesi için herhangi bir süre kısıtlaması bulunmamaktadır. Yani karar verilir verilmez, söz konusu mahkeme kararı ile icra takibi başlatabilirsiniz.

Nafaka (Borcu - Parası) Ödenmezse Nereye Başvurulur?

Nafakanın, borçludan tahsil edilmesi için İcra takibi yapılmak üzere İcra Dairesine başvurulur. Nafakayı ödemeyen borçlunun cezalandırılması için ise İcra (Ceza) Mahkemesine başvurulur.

Nafaka Ödememe Suçuna İlişkin Ceza Nasıl Düşer?

Nafaka yükümlülüğünü yerine getirmeyen (Nafaka Ödemeyen) kişi hakkında mahkemece verilen hapsen tazyik kararı üzerine, Şikayetçinin şikayetinden vazgeçmesi ya da, Sanığın şikayete konu nafaka borcunu ödemesi hallerinde hapsen tazyik cezası düşecektir.

Nafaka Ödenmiş İse Nasıl İspatlanabilir?

Nafaka ödemelerinin elden yapılması halinde bu durumun ispatlanması çok zor olmaktadır. Bu nedenle ne olursa olsun mutlaka ispat edilebilir nitelikte bir ödemenin yapılması gerekmektedir. Bunun en pratik yolu PTT Havale ya da Banka Havale ya da EFT'si ile nafaka ödemelerinin yapılmasıdır. İcra takibine konu edilmiş alacakların ise gerek ispat gerekse yaşanacak mağduriyetlerin önüne geçilmesi adına icra dairesince verilen hesap numarasına ödemenin yapılması uygun olacaktır.

Nafaka Ödememe Cezası Nedir?

Nafaka Ödememe cezası ile kastedilen İcra ve İflas Kanunu 344. maddesinde düzenlenen Nafakaya İlişkin Kararlara Uymama Suçu neticesinde yaptırıma bağlanan 3 aya kadar tazyik Hapsidir. Nafaka ödememe halinde nafaka borçlusu 3 aya kadar tazyik hapsi ile cezalandırılacaktır.

Nafaka Ödenmezse Hapis Cezası Var Mı?

Nafakanın ödenmemesi halinde hapis cezası değil, hapsen tazyik cezası vardır. Her ikisinde de hakkında karar verilen sanığın cezaevine girmesi ve infazı söz konusu olsa da etkileri bakımından farklılıklar bulunmaktadır.

Nafakanın Ödenmemesi Halinde Hapsen Tazyik Cezası Adli Sicile İşler Mi?

Yukarıda da belirttiğimiz üzere Hapsen Tazyik kararı Türk Ceza Kanunu bağlamında bir ceza değildir. İcra ve İflas Kanununa özgü bir yaptırımdır. Amaç borçlunun nafakayı ödemesini sağlamaktır. Dolayısıyla nafaka yükümlülüğünün ihlali halinde sanığa verilen hapsen tazyik cezası adli sicile işlemez.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Nedeniyle Verilen Hapsen Tazyik Cezası Para Cezasına Çevrilebilir Mi?

Hayır. Hapsen tazyik kararları ceza hukuku bağlamında bir suç olmayıp bir icra-iflas suçudur. Bu nedenle paraya çevrilmesi ya da seçenek yaptırımlara çevrilmesi mümkün değildir.

Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Nedeniyle Verilen Hapsen Tazyik Cezası Ertelenebilir Mi?

Hayır. Nafaka Yükümlülüğünün İhlali Nedeniyle Verilen Hapsen Tazyik Cezasının infazı sonraya bırakılamaz. Ertelemeye ya da HAGB hükümlerine konu edilemez.