Medeni Yargı Nedir?
Medeni yargı, bireyler arasındaki özel hukuk ilişkilerinden doğan anlaşmazlıkları çözmek ve bireylerin haklarını korumak için yapılacak yargılama kural ve ilkelerini içeren usul hukuku sistemidir.
Bu sistem, kişilerin kişisel veya mal varlığı değerlerini, dolayısıyla hukuki durumlarını ilgilendiren çeşitli konularda yargılama ve karar verme usullerini içerir.
“Medeni” kelimesi, “kamu”nun zıttı anlamına gelir; yani bireyler arasındaki “özel hukuk” alanına ilişkindir. Bu alanda, eşit konumdaki kişiler arasındaki özel hukuk ilişkilerinden doğan uyuşmazlıklar veya bireyin kişisel ya da mal varlığıyla ilgili hukuki durumuna dair kararlar ele alınır. Özel hukuk; medeni hukuk, borçlar hukuku, ticaret hukuku, eşya hukuku ve miras hukuku gibi alanları kapsar.
Bireyin hukukla ilişkisi, henüz dünyaya gelmeden önce başlar. Anne karnındaki cenin bile belirli koşullar altında hak sahibi sayılır ve “hak ehliyeti”ne sahip olur (TMK m. 28). Doğumdan sonra ise kendi başına işlem yapamayan “çocuk”, anne-babası veya bir başkası tarafından temsil edilir (TMK m. 16). Hukuk, kişiler arasındaki ilişkileri de düzenler. Örneğin, nişanlanmaya hukuki sonuçlar bağlar ve evliliği düzenler (TMK m. 118 vd.; 124 vd.). Ayrıca, hısımlık ve aile ilişkileri de hukukun kapsamındadır (TMK m. 283 vd.).
İnsan yaşamının farklı evreleri ve süreçleri de hukukun konusudur. Yaşlanma veya başka nedenlerle ortaya çıkan ehliyet sorunları veya yaşamın sürdürülmesiyle ilgili konular da hukukun ilgilendiği alanlardandır (TMK m. 396 vd.). Ölüm de hukuki açıdan yeni sorunlar doğurabilir (TMK m. 495 vd.).
Günlük hayattaki basit alışverişlerden, borçlanma veya kira gibi sıradan ilişkilere, hatta karmaşık ticari işlemlere kadar pek çok konu özel hukuk kapsamında değerlendirilir. Bu sorunlar bazen gerçek kişileri ilgilendirirken, bazen de dernek, vakıf, şirket gibi “tüzel kişiler”i de etkiler. Hukuk sistemi, tüzel kişilere özgü hükümler de içerir (TMK m. 47 vd.).
Özel hukuk alanında ortaya çıkan sorunların çözümü veya karara bağlanması için kullanılan yöntemler, medeni yargının konusunu oluşturur. Medeni yargı da kendi içinde çekişmeli yargı ve çekişmesiz yargı olarak ikiye ayrılır.
