Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçu

Eski yasada “Hürriyeti Tahdit Suçu” olarak düzenlenen bu suç 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 109-110. Maddelerinde “Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçu” olarak düzenlenmiştir.

Adından da anlaşılacağı üzere burada suçun maddi konusu kişinin hürriyeti, bir yerden başka bir yere gidebilme, bulunduğu yerden ayrılmama özgürlüğünün elinden alınmasıdır.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçuna İlişkin Yasal Düzenleme:

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’n 109. Maddesinde:

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma
Madde 109- (1) Bir kimseyi hukuka aykırı olarak bir yere gitmek veya bir yerde kalmak hürriyetinden yoksun bırakan kişiye, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir.
(2) Kişi, fiili işlemek için veya işlediği sırada cebir, tehdit veya hile kullanırsa, iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(3) Bu suçun;
a) Silahla,
b) Birden fazla kişi tarafından birlikte,
c) Kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle,
d) Kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle,
e) Üstsoy, altsoy veya eşe karşı,
f) Çocuğa ya da beden veya ruh bakımından kendini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı,
İşlenmesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza bir kat artırılır.
(4) Bu suçun mağdurun ekonomik bakımdan önemli bir kaybına neden olması halinde, ayrıca bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.
(5) Suçun cinsel amaçla işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek cezalar yarı oranında artırılır.
(6) Bu suçun işlenmesi amacıyla veya sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır.

Şeklinde düzenlenmiştir.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunun Tanımı:

Kişiyi Hürriyetinden yoksun kılma, hukuka aykırı olarak failin mağdurun bir yere gitmek veya bir yerde kalmak hürriyetinden yoksun bırakmasıdır.

Bir kişinin kalmak istemediği bir yerde zorla alıkonulması, bir odaya kapatılması vs. şeklinde olabileceği gibi yine gitmek istemediği halde zorla araca bindirilmesi, başka bir yere zorla götürülmesi şeklindeki eylemler halinde kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçları oluşmaktadır.

Ancak buradaki önemli husus failin eyleminin hukuka aykırı olması gerekir.

Bu suç açısından failin saiki önem arz etmemektedir. Fail hangi saik ile hareket ederse etsin hukuka aykırı olarak alıkoyduğu mağdura yönelik hareketi kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunu oluşturur. Ancak fail mağduru cinsel amaçla hürriyetinden yoksun kılmış ise bu ayrıca bir arttırım nedeni oluşturmaktadır.

Suçun Nitelikli Halleri:

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu açısından yasanın 109. Maddesinin 2. 3. 4. Ve 5. fıkralarında düzenlenmiştir.

109. maddenin ikinci fıkrasında düzenlenen nitelikli haller : Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun cebir, tehdit veya hile ile işlenmesi halleridir.

109. maddenin üçüncü fıkrasında düzenlenen nitelikli haller ise Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun:
a) Silahla,
b) Birden fazla kişi tarafından birlikte,
c) Kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle,
d) Kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle,
e) Üstsoy, altsoy veya eşe karşı,
f) Çocuğa ya da beden veya ruh bakımından kendini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı,

işlenmesi halleridir.

Burada bir hususu vurgulamak isteriz ki kamu görevlisi kavramı memur kavramından farklıdır. Bir kişinin kamu görevlisi olarak kabul edilmesi için memur olmasına gerek yoktur. Örneğin bir duruşmada tanıklık yapacak kişi, tanıklık kamu görevi niteliğinde olduğundan bu görevi nedeniyle tanığa karşı işlenecek hürriyeti yoksun kılma suçu nitelikli hal ve daha fazla cezayı gerektiren neden olarak kabul edilecektir.

109. maddenin dördüncü fıkrasında düzenlenen nitelikli haller : Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun mağdurun ekonomik bakımdan önemli bir kaybına neden olması hali nitelikli hal olarak kabul edilmiştir.

109. maddenin beşinci fıkrasında düzenlenen nitelikli haller : Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun cinsel amaçla işlenmesi halidir. Burada önemli bir hususu vurgulamakta yarar görüyoruz. 15 yaşını doldurmayan çocukların rızası geçerli olmadığından cinsel amaçlı olarak alıkoyan fail aynı zamanda kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçundan da cezalandırılacaktır.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunda Etkin Pişmanlık:

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’n 110. Maddesinde etkin pişmanlık hükmünü düzenlemiştir.

“Yukarıdaki maddede tanımlanan suçu işleyen kişi, bu suç nedeniyle soruşturmaya başlanmadan önce mağdurun şahsına zararı dokunmaksızın, onu kendiliğinden güvenli bir yerde serbest bırakacak olursa cezanın üçte ikisine kadarı indirilir.”

Burada dikkat edilmesi gereken husus, failin kendiliğinden mağduru güvenli bir yerde serbest bırakması ve henüz bu suç nedeniyle soruşturmanın başlamamış olması gerekir. Soruşturma makamlarının soruşturmaya başlamış olması halinde etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanamaz.

Yine etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanılması için mağdurun şahsına zarar verilmemiş olması gerekmektedir.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunda Görevli Mahkeme:

Ağır Cezayı gerektirir başkaca suçlar ile birlikte işlenmemiş olması koşuluyla kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunda kovuşturma ile görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesi’dir.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunun Cezası:

• Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun temel şekli itibariyle cezası bir yıldan beş yıla kadar hapis cezasıdır.
• Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun cebir, tehdit veya hile ile işlenmesi halinde faile verilecek ceza iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezasıdır.
• Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun mağdurun ekonomik bakımdan önemli bir kaybına neden olması halinde hapis cezasının yanı sıra bin güne kadar adli para cezasına hükmolunur.
• Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun 109/3. Maddede yer alan nitelikli hallerde işlenmiş olması halinde fail hakkında verilen ceza yarı oranında arttırılır.
• Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun cinsel amaçla işlenmesi halinde faile verilecek ceza yarı oranında arttırılır.